Vrouwbeelden

De dood en het jonge meisje
Vrouwenbeelden in de literatuur van het Fin-de-siècle
De tijd rond 1900 kan, althans wat betreft West-Europa, worden aangemerkt als het hoogtepunt van de burgerlijke cultuur, waarin arbeid, bezit, gezin, vaderland, properheid en fatsoen als de hoogste waarden gelden. Maar tegelijk worden deze jaren getekend door een groeiend gevoel van onbehagen, aangezien de ogenschijnlijk zo zelfgenoegzame burger zich van verschillende kanten bedreigd waant. Die ambivalentie komt niet in de laatste plaats tot uiting in de verhouding tussen de seksen. Vrouwelijke seksualiteit geldt als een gevaar en wordt veelvuldig geassocieerd met de dood. Die relatie zal hier aan de hand van enige voorbeelden worden geïllustreerd.

Arnold Labrie

 

Missie

Aanpassen in Indonesië
Maastrichtse religieuzen en hun onderzoeker in Indonesië
In het kader van haar promotieonderzoek bestudeert Liesbeth Labbeke de ontwikkelingen binnen de congregatie van de Zusters Onder de Bogen in Nederland en Indonesië tussen 1940 en 1988. Een belangrijk thema van haar studie is de verhouding tussen Nederlandse en Indonesische zusters. Tijdens haar verblijf op Java ontdekte Labbeke dat de cultuurverschillen tussen de zusters uit de beide landen groter waren dan ze had vermoed. Een constatering die ook van invloed was op haar manier van onderzoek doen. Wegens gezondheidsproblemen was Labbeke niet in staat zelf een artikel te schrijven. Suzanne Hautvast sprak met haar en maakte het volgende 'gesproken artikel' over aanpassen in Indonesië.

Liesbeth Labbeke en Suzanne Hautvast

 

Politiek

"Ik weet zeker dat ik op den duur gelijk zal krijgen"
Het politieke optreden van Agnes de Vries-Bruins
In 1919 nam Agnes de Vries-Bruins (1874-1957) voor de SDAP zitting in de gemeenteraad van Groningen. Zij behoorde bij de eerste vrouwen die toetraden tot een politieke arena die vrijwel buiten hen om was vormgegeven. De kersverse politica, opgeleid tot arts, wilde in korte tijd een eigen weg vinden in een onbekende wereld om de achterstand op haar mannelijke collega-politici in te halen. Op welke wijze manifesteerde Agnes de Vries-Bruins zich in de gemeentepolitiek en hoe reageerden raad en pers hierop? Dit artikel gaat in op de rol van sekse in de politiek en de beeldvorming in de pers naar aanleiding van het politieke optreden van Agnes de Vries-Bruins in de gemeenteraad van Groningen en Den Haag.

Mariken Schuur

 

Oorlogsdagboeken

Vrouwen in oorlog
Dagboeken uit het Japanse interneringskamp Ambarawa 6
Van maart 1942 tot augustus 1945 was het voormalig Nederlands-Indië bezet door Japan. Onderzoek naar de gebeurtenissen tijdens deze periode moet voor een groot deel plaatsvinden op basis van bronnen die achteraf zijn samengesteld. Van de schaarse bronnen die tijdens de bezettingsperiode zijn opgetekend vormen dagboeken een belangrijk onderdeel. Hoewel dagboeken een subjectieve weergave van de werkelijkheid geven, bieden zij een schat aan informatie over het dagelijks leven tijdens de Japanse bezetting. Mariska Heijmans-van Bruggen illustreert dit aan de hand van haar onderzoek naar zes van deze dagboeken, geschreven door vrouwen en meisjes die geïnterneerd waren in kamp Ambarawa 6 op Midden-Java.

Mariska Heijmans-van Bruggen

 

Nederland-Duitsland

Eensgezinde buren
De literaire wederopbouw in Nederland en Duitsland na de Tweede Wereldoorlog
In de jaren na de Tweede Wereldoorlog heeft de wederopbouw van het literaire leven in Nederland zich in sterke mate langs genderlijnen voltrokken. Het was tot nu toe nauwelijks bekend of Nederland in dit opzicht een uitzondering is geweest. Marianne Vogel onderzoekt in grote lijnen de literaire wederopbouw in het buurland Duitsland, omdat de uitgangssituatie daar in 1945 in veel opzichten anders was. Zij stelt vast dat de literaire handelingspatronen en normen evenals de definities van 'echte' literatuur, desondanks grote overeenkomsten met de Nederlandse vertonen en belicht de oorzaken hiervan.

Marianne Vogel

 

Visie en inspiratie

"In Nederland is geen legitieme ruimte voor betekenisvol verschil"
Interview met Stefan Dudink
In het Rijksmuseum spreken Stefan Dudink (1967) en Margit van der Steen over visie en inspiratie. Dit gesprek vormt onderdeel van een drieluik waarin beoefenaars van vrouwen en gendergeschiedenis zich uitspreken over kwesties als: 'wat beweegt je om je met dit vakgebied bezig te houden, hoe geef je vorm aan een eventueel engagement, hoe verhoudt vrouwengeschiedenis zich tot de geschiedwetenschap en genderstudies en is er een mooie toekomst voor vrouwengeschiedenis weggelegd?' Na Esther Captain, die nog met de afronding van haar proefschrift bezig was, komt in deze aflevering een historicus aan het woord die zijn promotie enkele jaren geleden voltooide. In de laatste aflevering van 'visie en inspiratie' zal tenslotte een van de pioniers aan het woord komen. Ook zij zal zich uitspreken over de vraag hoe gemakkelijk of moeilijk het voor leden van haar generatie was om zich professioneel met vrouwengeschiedenis bezig te houden.

Margit van der Steen

 

Website

Aletta Jacobs Online:
http://www.AlettaJacobs.org
Aletta Jacobs is online. Dat wil zeggen, een internetsite over haar leven en werk. Sinds 19 december drukt deze bijzondere vrouw ook haar stempel op cyberspace. In opdracht van het Internationaal Informatiecentrum en Archief voor de Vrouwenbeweging (IIAV) werden brieven, foto's en boeken omgewerkt tot een website die, hoe uitgebreid ook, toch nog slechts een beperkte afspiegeling is van degene die Aletta Jacobs was en hetgeen zij tot stand heeft gebracht.

Vilan van de Loo

 

Oratie

De enscenering van de tijd
Maria Grever: hoogleraar theorie en methoden van de maatschappijgeschiedenis
Op vrijdag 14 december 2001 sprak Maria Grever haar oratie uit. De ex-voorzitter van de Vereniging voor Vrouwengeschiedenis en docent bij het Centrum voor Vrouwenstudies in Nijmegen volgde Piet Blaas op als hoogleraar Theorie en Methoden van de Maatschappijgeschiedenis. Onder veel belangstelling sprak zij over een nog relatief onontgonnen terrein: de relatie tussen tijd en geschiedenis. Met een exposé over onder meer de negentiende-eeuwse wereldtentoonstellingen maakte Maria Grever duidelijk hoe mensen zich in een veranderende samenleving tot het concept tijd en de geschiedenis gaan verhouden.

Marloes Schoonheim

 

Biografie

Moeder van de Theosophische Vereeniging
Piet Meuleman-van Ginkel, theosoof en feministe
Petronella Catharina Meuleman-van Ginkel (1841-1902) werd kort na haar overlijden herdacht door theosofen en feministen. In het Gedachtenisnummer van het tijdschrift Theosophia schreven - naast tientallen 'geloofsgenoten' uit binnen- en buitenland - ook de Nederlandse feministes Marie Rutgers-Hoitsema en Annette Versluys-Poelman een in memoriam. In de geschiedschrijving van de eerste feministische golf is Meuleman-van Ginkel echter veelal 'vergeten'. Haar lidmaatschap van de Vereeniging voor Vrouwenkiesrecht (VVVk) wordt nog wel genoemd, maar haar belangstelling voor de theosofie blijft buiten beeld. In historische overzichten van de theosofische beweging in Nederland krijgt Meuleman wel veel aandacht, maar daarin wordt haar betrokkenheid bij de vrouwenbeweging weer niet vermeld. Fia Dieteren zoekt in deze biografische schets naar samenhang tussen Meulemans betrokkenheid bij de vrouwenbeweging en haar rol in de Nederlandsche Theosophische Vereeniging.

Fia Dieteren

 

Recensies

Reisverslag

Annelies de Jeu

 

Omnitomen

Marijke Huisman

 

Internationaal

 

Historica-service

 

Vers van de pers

 

Netwerk

De redactie heeft moeite gedaan de rechthebbenden van afbeeldingen in Historica op te sporen. Rechthebbenden van afbeeldingen kunnen zich melden bij de redactie indien zij van mening zijn dat materiaal ten onrechte is gebruikt.