Kunstgeschiedeniscover Historica 2015 1

Monumentale maagd, man of moeder? Vrouwelijkheid als onderdeel van gerechtigheidsiconografie in fin de siècle-beeldhouwkunst

"De liefhebbers van het mooie geslacht moeten wel gelukkig zijn, wanneer zij in onze openbare parken wandelen. Langs de dreven, in de bosjes, op bijna alle sokkels staan standbeelden van vrouwen.” De Belgische kunstcriticus Louis Dauvé merkte in 1905 in zijn artikel ‘De vrouwen in de beeldhouwkunst’ (‘Les femmes dans la sculpture’) de alomtegenwoordigheid van gebeeldhouwde vrouwen in de openbare ruimte op. Meteen duidde hij ook op een cruciale paradox. “Bekleedt de openbare administratie zich niet met rokken, op bureaucratisch vlak, dan bekleedt ze zich wel met vrouwen op artistiek vlak”, hetgeen hij smalend betitelde als “een nieuwe vorm van feminisme: het artistiek feminisme”.

Stefan Huygebaert


Godsdienstgeschiedenis

Religieuze gendercontructies: jezuïeten en ‘jezuïetessen’

Als historicae willen wij het belang aantonen van genderstudies voor de geschiedenis van de Kerk in het algemeen en voor die van de Kerk in het postrevolutionaire Frankrijk in het bijzonder. De mannelijke intellectuele elite ondergaat in de Eeuw van de Verlichting immers een ingrijpend proces van secularisering waardoor de Kerk zich genoodzaakt ziet om meer aansluiting te vinden bij armen en vrouwen. In het teken van de contrarevolutie worden er binnen de Kerk ettelijke nieuwe religieuze initiatieven gelanceerd.

Deze bijdrage bespreekt de praktijken van mannen en vrouwen die opereren binnen het erkende model van de Sociëteit van Jezus. Van welke middelen maken de betrokken mannen en vrouwen gebruik om invloed uit te oefenen op de maatschappij? Welke conflicten en welke vormen van samenwerking ontstaan er? Silvia Mostaccio schetst in het eerste deel van dit artikel het theoretische en methodologische kader en Sarah Barthélemy illustreert met twee casestudies de praktijk van dit model.

Silvia Mostaccio en Sarah Barthélemy


Medische geschiedenis

Van zwarte gal tot Pink Ribbon. De geschiedenis van borstkanker, 1700-2000

De sterke zichtbaarheid van organisaties als Pink Ribbon1 geeft aan dat het taboe op borstkanker is doorbroken. Dat gebeurde pas rond 1975, onder invloed van de vrouwenbeweging. In de negentiende en een groot deel van de twintigste eeuw was de kankerpatiënt onmondig en overgeleverd aan de mening van de chirurg. Dat was niet altijd zo: in de achttiende eeuw kenmerkte de relatie tussen arts en patiënt zich door meer gelijkwaardigheid en hadden vrouwen invloed op hun behandeling.

Willemijn Ruberg


Middeleeuwse geschiedenis

Religieuze individualisering in de middeleeuwen: Gertrud Rickeldey von Ortenberg en Heilke von Staufenberg

Nog niet zo lang geleden werd in een vijftiende-eeuwse Brusselse codex het levensverhaal ontdekt van de ascetische weduwe Gertrud Rickeldey von Ortenberg (gestorven in 1335). Het is geschreven door een jonge vrouw uit Gertruds naaste omgeving en gebaseerd op de talloze verhalen en anekdotes van Gertruds levensgezellin Heilke von Staufenberg (gestorven na 1335). Zo’n tekst van een vrouw over een andere vrouw is bijzonder. In gangbare middeleeuwse bronnen, heiligenlevens en exempelverhalen, moeten mediëvisten zich meestal tevreden stellen met observaties van derden. Verhalen van vrouwen zelf zijn zeldzaam. Deze tekst opent een venster op hun leef- en denkwereld, zodat we niet meer zijn aangewezen op de informatie van buitenstaanders als biechtvaders en clerici.

Anneke B. Mulder-Bakker

 

Genderview

Gita Deneckere – Vrouwen zichtbaar maken in de klassieke bastions van de historiografie

Gita Deneckere (1964) is hoogleraar geschiedenis aan de Universiteit Gent. Ze coördineert de onderzoeksgroep Sociale geschiedenis na 1750 en is daarnaast codirecteur van het interuniversitaire Instituut voor Publieksgeschiedenis. Gita Deneckere heeft over diverse onderwerpen gepubliceerd, de rode draad in haar onderzoek is de geschiedenis van macht, emancipatie, gendergeschiedenis en contentious politics. Zij is verbonden aan een groot aantal organisaties en instituten, zowel in de academische wereld als daarbuiten, zoals het Fonds Wetenschappelijk Onderzoek (FWO), het Archiefcentrum voor Vrouwengeschiedenis en het Amsab - Instituut voor Sociale Geschiedenis. Haar boek Leopold I. De eerste koning van Europa (2011) werd bekroond met de Henriëtte de Beaufortprijs in 2013 en de Prix Jean Stengers 2014.

Lees hier het volledige interview.

Anaïs Van Ertvelde en Rose Spijkerman

 

Algemene ledenvergadering VVG

17 april 2015, Atria Amsterdam. Met uitreiking van de Johanna Naberprijs

 

Recensie: politieke geschiedenis met genderfactor

Piet de Rooy – Ons stipje op de waereldkaart. De politieke cultuur van modern Nederland (2014)

Anneke Ribberink