Recensie | Agnes van Steen - Van liefdadigheid naar abortusstrijd. Leidse vrouwen en de Nederlandse vrouwenbeweging van 1860 tot 1990
November 2023 woonde ik online een boeiende promotie bij. Agnes van Steen promoveerde op een studie naar de Leidse vrouwenbeweging van 1860 tot 1990. Het gaat om een gedegen project vanuit een originele invalshoek. Ze combineert een langlopende geschiedenis met een niet eerder onderzocht deel van de vrouwenbeweging vanuit verschillende aspecten: politiek, economisch, sociaal en cultureel. Van Steen, die in haar werkzame leven lerares geschiedenis was, heeft mede aan de wieg gestaan van de Leidse vrouwengeschiedenisgroep in 1976.[1] Dat levert een informatief boek op, dat engagement combineert met professionaliteit. De lange onderzochte fase in haar boek noopt tot selectie van tijdsperiodes in deze bespreking. Ik concentreer me op de zogenaamde eerste en tweede feministische golf, waarvan al het nodige bekend is, maar toch lang niet genoeg, als ik dit boek overzie.
/ Anneke Ribberink /
Lees meer: Recensie | Agnes van Steen - Van liefdadigheid...
Recensie | Jens Andersen - Tove Ditlevsen: de biografie
In 2020 liet Das Mag de Kopenhagen-trilogie van Deense auteur
Tove Ditlevsen voor het eerst vertalen naar 
het Nederlands door Lammie Post-Oostenbrink. De trilogie sloeg in als een bom, vele lyrische recensies over deze indringende autofictie volgden. Als lezer zit je dicht op de huid van Ditlevsen en de beknellende sfeer waarin een schrijvende vrouw in die tijd leefde is goed voelbaar. Later verschenen ook De gezichten en Kwaad geluk bij dezelfde uitgeverij. Al snel volgde deze biografie van de hand van de Deense Jens Andersen, die eerder de biografieën over Astrid Lindgren, Hans Christian Andersen en de LEGO-familie schreef. In 1997 schreef Andersen al een biografie over Ditlevsen, maar door de hernieuwde (internationale) aandacht voor haar oeuvre vond hij
het tijd voor een nieuwe versie.
/ Loes Heiligers /
Tip voor dit najaar: ‘Vrouwen van Papier’
Dit najaar werpt het project ‘Vrouwen van Papier’ nieuw licht op de vergeten vrouwelijke correspondenten van Guido Gezelle. Meer dan tweehonderd vrouwen, zoals Savina, Cordelia, Jemima, Kate en Lucy, schreven in de negentiende eeuw brieven naar Gezelle. Hun zeshonderd brieven, bewaard in het Gezellearchief van de Openbare Bibliotheek Brugge, vertellen verhalen die lang onopgemerkt bleven.
Recensie | Steffie van den Oord - De vrouwen van Hendrik de Jong
In De vrouwen van Hendrik de Jong geeft Steffie van den Oord gestalte aan de vrouwen die tussen 1892 en 1898 verstrikt raakten in de netten van de Nederlandse oplichter en moordenaar Hendrik de Jong. Kundig verweeft ze feit en fictie tot een historische roman die een stem geeft aan de slachtoffers van De Jong.
/ Laura Nys /
Lees meer: Recensie | Steffie van den Oord - De vrouwen van...
Recensie | Janina Ramirez - Femina
Femina begint met vaart. Een omschrijving van de suffragettes’ actie bij de paardenrace van Epsom in 1913 is het (op het eerste gezicht onwaarschijnlijke) decor om de Middeleeuwse vrouwengeschiedenis in te leiden.Het blijkt dat de jonge activiste Emily Wilding Davison die bij deze actie het leven liet mediëviste was. In een boek over de Middeleeuwen weet Ramirez ook interessante feiten over de suffragettes te brengen.1 Hierna vervolgt Femina met een reis door Middeleeuws Europa.
/ Loes Heiligers /
Recensie | Brecht De Backer - Omdat ze leven
Swingende stofdeeltjes en een kinderwens 
In Omdat ze leven: het verhaal van jou en alle kinderen die ik nooit heb gehad, neemt de theater, film- en literatuurwetenschapper en liefhebber van de kwantumtheorie, Brecht de Backer (1987) je mee op haar persoonlijke avontuur naar het moederschap toe. Ze is een alleenstaande, onafhankelijke vrouw die op vrouwen valt en behoorlijk wat weerstand van de buitenwereld moet zien te overwinnen. De Backer schetst in persoonlijk en kristalhelder proza het avontuur van een jonge in Amsterdam neergestreken vrouw, met een kinderwens die nog vormvast moet worden. Want in welke gezinsconstellatie gaat ze haar moederschap vormgeven? Ze doorloopt alles van liefdevolle onenightstands tot diepe kroeggesprekken en frustrerende potentiële speeddonordates. Ze praat met talloze adoptiedeskundigen en luistert naar seminars van huilende stellen met een onvervulde kinderwens. Haar zoon vanuit gene zijde naar deze zijde krijgen betekent vaak teleurgesteld worden en de wanhoop met goede vrienden en goedkope wijn wegdrinken in het park.
/ Julia Maria Keers /
In Historica nummer 1 2023
Het eerste Historica-nummer van 2023 staat in het teken van lichaam, seksualiteit en ouderschap. Antje Van Kerckhoven beschrijft de gebrekkige kennisverwerving over het DES-hormoon in België sinds 1971; Ellen Van Laer het informele informatiecircuit tijdens de Aids-epidemie in Brussel en Vlaanderen, Robbe Himpe de geschiedenis van homoseksueel ouderschap in Vlaanderen, Asa Spinter het intersekse lichaam in de Japanse prentkunst en Ophelia Van Wijmeersch analyseert feministisch gedachtegoed in de sexploitationfilm aan dehand vanThe Working girls (Stephanie Rothman, 1974). Voor genderview ging Greetje Bijl in gesprek met Gloria Wekker: het uitgeschreven interview staat online op de VVG-site.
Historica is nu volledig Open Access: je vindt voortaan elk nummer (zowel volledig als de artikels apart) op de website van de UGP.
Recensie | Wolfram Eilenberger - Het vuur van de vrijheid
Hoe vier filosofes een nieuwe wereld ontwierpen 1933-1943
Het vuur van de vrijheid gaat over het denken van de vier filosofen Hannah Arendt, Ayn Rand, Simone de Beauvoir en Simone Weil. Hannah Arendt was een politiek filosofe die vandaag de dag nog steeds een grote stempel drukt op de filosofie. Haar werk over totalitaire regimes is het uitgangspunt voor veel onderzoekers die zich met deze thematiek bezighouden. Ayn Rand was de grondlegger van het objectivisme, een denkrichting waar haar bekende roman The fountainhead het startpunt voor was. Simone de Beauvoir, natuurlijk bekend van Le deuxième sexe, schreef ook talloze romans en was een van de grondleggers van het existentialisme. Simone Weil was filosofe en politiek activiste. Tijdens haar leven publiceerde zij enkele artikelen, de rest van haar oeuvre is postuum uitgegeven. Het boek beschrijft de periode 1933 tot 1943, roerige tijden in Europa, en daarmee ook in het leven van deze denkers. Het boek begint in 1943. Het hoofdstuk daarna markeert het begin van een chronologische opbouw vanaf 1933, om weer te eindigen bij 1943.
/ Loes Heiligers /
Lees meer: Recensie | Wolfram Eilenberger - Het vuur van de...
Recensie | Maarten-Jan Dongelmans - Oranjeprinses op drift
Wilhelmina van Pruisen (1751-1820). De informele macht van een prinses
In 1908 publiceerde Johanna W.A. Naber een biografie over Prinses Wilhelmina van Pruisen. Deze uit Berlijn afkomstige prinses huwde in 1767 met Willem V, de laatste erfstadhouder van de Republiek der Verenigde Nederlanden (1751-1795). Voorliggende titel, Maarten-Jan Dongelmans’ Oranjeprinses op drift, belooft een vernieuwende interpretatie te geven van Van Pruisens’ politiek zo spannende, en al vaker beschreven leven.
Van Pruisens’ regeerperiode wordt gekenmerkt door ingrijpende staatkundige wisselingen. Zij leefde tijdens het zogeheten Revolutietijdvak. Dit tijdperk staat in de hedendaagse historiografie bekend als het prilste begin van de wording van de democratische rechtstaat. De Oranjes kregen toen te maken met een patriotse oppositie, die vanaf 1780 meer bestuurlijke inspraak eiste. Van Pruisens’ claim to fame is haar daadkrachtige leidersrol in de strijd tegen deze revolutionaire beweging.
/ Edwina Hagen /
In Historica nummer 3 2022
Het laatste nummer van de jaargang 2022 van Historica bevat verschillende bijdragen over seksualiteitsgeschiedenis. Ellen Joosten bestudeert de vrouw en haar seksualiteit in de verhalen van Duizend-en-één-nacht. Saartje Tack gaat in op de figuur van Eugenia Falleni (Harry Crawford) en de moeilijkheid om diens gender en seksualiteit te vatten. Leon Janssens onderzoekt hoe de anti-porno beweging in België het concept vaderschap mobiliseerde en Marissa Aarts kijkt naar het debat over de vergoeding van anticonceptie in Nederland in de jaren 1967-1972. Daarnaast is er een bijdrage van Laura Brinkhorst over het vredesactivisme van het Internation
al Committee of Women for Permanent Peace tijdens WOI.
Esther Captain over koloniale geschiedenissen en meer in het bijzonder het onderzoek 'Onafhankelijkheid, dekolonisatie, geweld en oorlog in Indonesië, 1945-1950', waarvan ze projectleider was. Het volledige gesprek van Esther Captain met hoofdredacteur Greetje Bijl vind je zoals steeds in de rubriek Genderview van deze site.
Recensie | Annette Faber - Elise van Calcar (1822-1904)
Nieuw licht op Elise van Calcar
100 jaar geleden publiceerde J.H. Sikemeier een lijvige biografie over Elise van Calcar, nog steeds een belangrijke bron voor onderzoek naar haar. En nu stelt Annette Faber zich in Elise van Calcar (1822-1904), gedreven en begeesterd tot doel een alternatief te bieden voor Sikemeiers hagiografie. Achter Fabers hoofdvraag: “Op welke manieren heeft Elise van Calcar (1822-1904) in haar leven en werk een betekenisvolle plaats verworven op het terrein van letterkunde, onderwijs, feminisme en spiritualisme in Nederland?” [27] gaat een veelbelovend plan schuil. Faber wil Elise’s uiteenlopende rollen “in verschillende maatschappelijke velden bestuderen, om ze daarna, overkoepelend, samen te brengen en inzicht te genereren in de wisselwerking daartussen.” [29]